چرخ دنده و برخی از انواع آن

چرخ دنده چیست؟

چرخ دنده قطعه ای است که از آن جهت انتقال گشتاور از یک محور به محور دیگر که طی آن جهت چرخش، راستای چرخش و سرعت چرخش می تواند تغییر کند. در این مقاله به معرفی برخی از چرخ دنده های پر استفاده، موارد استفاده از آن ها و جنسشان پرداخته خواهد شد.

چرخ دنده زنجیر و مدول

از این چرخ دنده ها به منظور انتقال حرکت و قدرت در محور های موازی استفاده می شود. دنده های این نوع چرخ دنده با محور آن موازی بوده و به روی محیط یک استوانه ایجاد می گردد. جهت حرکت چرخ دنده های ساده در هنگام کار روی محور های موازی بر خلاف هم خواهد بود. برای خرید این نوع از چرخ دنده با فروشگاه کالای صنعتی ایران تماس حاصل فرمایید.

چرخ دنده زنجیر ناف دار

چرخ دنده مدول

چرخ دنده های شانه ای

این نوع چرخ دنده معمولاً برای دستگاه هایی ساخته می شوند که در آن ها حرکت دورانی می بایست به حرکت مستقیم تبدیل شود و در دو نوع موجود می باشند :

الف : با دندانه های ساده ( دنده شانه ای ساده )

ب : با دندانه های کج و مورب ( دنده شانه ای مورب )

برای خرید دنده های شانه ای در ابعاد مختلف با فروشگاه کالای صنعتی ایران تماس حاصل فرمایید.

دنده شانه ای مورب

دنده شانه ای ساده

چرخ دنده های مارپیچی

این نوع چرخ دنده ها به منظور انتقال نیرو بین دو محور که نسبت به هم متنافر بوده و دارای زاویه هستند مورد استفاده قرار می گیرند.

شکل 5 ) چرخ دنده مارپیچی

چرخ دنده های مخروطی

این نوع چرخ دنده به منظور انتقال نیرو در محور های عمود بر هم و یا محور هایی که نسبت به یکدیگر متقاطع بوده و زوایای آن ها کمتر و یا بیشتر از °90 می باشد استفاده می گردد. دندانه های این نوع چرخ دنده به روی محیط یک مخروط ناقص به صورت ساده و یا مارپیچ ایجاد می گردند.

چرخ دنده مخروطی

چرخ دنده های حلزونی

این نوع از چرخ دنده را به جهت کاهش سرعت روی دو محور عمود بر هم به کار می برند. این چرخ دنده ها از نظر ساختمان شبیه به چرخ دنده های مارپیچ بوده با این تفاوت که این چرخ دنده ها با پیچ حلزون که در شکل قابل مشاهده است درگیر شده و در نتیجه در سطح خارجی آن ها دندانه هایی قوس دار مطابق با نوع پیچ حلزون ایجاد می گردد.

چرخ دنده حلزونی

موارد استفاده چرخ دنده ها

به طور کلی از چرخ دنده ها می توان به عنوان یک عامل مهم در کلیه امور و دستگاه های عظیم صنعتی و کشاورزی نام برد. این قطعات در صنعت از اهمیت بالایی برخوردارند و در نتیجه ساخت، نگهداری و استفاده از آن ها اهمیت ویژه ای خواهد داشت. از جمله موارد استفاده چرخ دنده ها می توان دستگاه های زیر را نام برد.

• کلیه ماشین های فلز تراشی و ابزارسازی از قبیل : ماشین های تراش – صفحه تراش – دستگاه های فرز ( یونیورسال – عمودی – افقی ) – انواع مختلف ماشین های سنگ زنی ( کف سایی- میل لنگی – گردسایی – ابزار تیزکنی )
• کلیه وسایل نقلیه و خودرو ها
• انواع تراکتور ها، ماشین آلات راه سازی
• دستگاه های بالابرنده مانند جرثقیل
• ماشین های غلتک کاری – ماشین های پرس ( هیدرولیکی و ضربه ای )
• وسایل مورد استفاده نیروی دریایی، زمینی و هوایی از قبیل هواپیما های مسافربری، جنگی و ترابری
• از عوامل مهم در ساخت کشتی ها و قطار

جنس چرخ دنده ها

به طور کلی فلزاتی در ساخت چرخ دنده ها استفاده می شوند که به راحتی توسط ماشین های ابزار قابل تراش بوده و در نتیجه به راحتی بتوان آن ها را به شکل مورد نظر درآورد. از طرفی می بایست استحکام کافی در برابر نیرو های خارجی را نیز داشته باشد. از نکات مهم برای انتخاب جنس فلز چرخ دنده می بایست به عوامل زیر اشاره نمود :

• فراهم نمودن امکانات لازم جهت ایجاد فلز انتخاب شده برای ساخت چرخ دنده به ابعاد لازم که به منظور در دسترس بودن دستگاه های ریخته گری، کوره های آبکاری و تجهیزات کامل آن ها و ماشین های ابزار می باشد.
• بررسی استحکام و دیگر پارامتر های مکانیکی آلیاژ مورد نظر که قادر به تحمل فشار و انتقال نیرو لازم باشد.
• انتخاب آلیاژی برای ساخت چرخ دنده که قابلیت ماشین کاری مناسب و خوبی داشته باشد تا بتواند مورد تراشکاری قرار گرفته و بعد از ساخت تحت عملیات پرداخت قرار گیرد.
• در مورد اغلب چرخ دنده ها به ویژه چرخ دنده های حلزونی و پیچ حلزون که دارای طول زیادی می باشند می بایست در انتخاب نوع فلز و آلیاژ دقت نمود تا پیچیدگی و تاب خوردگی و یا ایجاد ترک در حین عملیات آبکاری به وجود نیاید.
• در مواقعی که نیرو و استحکام زیادی در سیستم وجود ندارد می توان چرخ دنده ها را از نوع پلاستیکی انتخاب نمود که بیشتر این نوع از چرخ دنده ها در دستگاه های الکترونیکی و برقی استفاده می شوند.
• در دستگاه هایی که نیرو و فشار زیادی به چرخ دنده ها وارد می گردد می بایست از فولاد های متفاوت و یا چدن بسته به میزان استحکام و چقرمگی مورد نیاز برای ساخت چرخ دنده استفاده گردد.

به طور معمول چرخ دنده ها را از آهن ساده تولید می نمایند اما در صورتیکه استحکام و یا مقاومت به سایش بالاتر مورد نظر باشد می توان از فولاد هایی نظیر CK45 و یا فولاد های آلیاژی نیز برای ساخت چرخ دنده ها استفاده نمود.

انتخاب چرخ دنده های ساده

جدول زیربه منظور انتخاب چرخ دنده های ساده بر اساس تعداد دندانه و سایز زنجیر آن ها ارائه شده است.  (اندازه ها بر حسب میلیمتر می باشد.)